Lecznicze działanie ziół zależy od występujących w nich substancji czynnych. Ich zawartość uzależniona jest od sposobu zbioru, suszenia i przechowywania ziół, przy tym jest ona różna w zależności od pór roku, a nawet od pory dnia. Np. rośliny olejkowe mają największą zawartość olejków w godzinach od 10 do 15. Z tych, więc względów trzeba przestrzegać zasad zbioru i przygotowania surowca.
Należy bardzo dokładnie zapoznać się ze szczegółowym opisem botanicznym zbieranych ziół, aby móc je odróżnić i rozpoznać te części rośliny, które mają znaczenie terapeutyczne i które będą zbierane jako surowiec do użytku leczniczego, a także znać specjalne zalecenia dotyczące zbioru, suszenia czy przechowywania.
Zbiorem i obróbką ziół może się zajmować tylko człowiek zdrowy. Choroby zakaźne mogłyby być przeniesione za pośrednictwem surowca na osobę leczącą się. Należy też przestrzegać warunków bezwzględniej czystości, ponieważ są to surowce, z których przyrządza się leki dla ludzi chorych.
Zioła zbiera się w dni pogodne, bezdeszczowe, po obeschnięciu porannej rosy lub przed rosą wieczorną. Nie należy zbierać ziół w dni deszczowe lub mokre od rosy, ponieważ rośliny szybko gniją, czernieją i bardzo trudno schną.
W czasie zbierania nie należy ugniatać ziół w pojemnikach, do których są zbierane i czas ich przechowywania w pojemnikach należy skrócić do minimum. W przeciwnym razie mogą się zaparzyć, ściemnieć i stracić swoje cenne właściwości.
UWAGA! Nie wolno zbierać ziół w pobliżu dróg i innych zanieczyszczonych miejsc!
Kora (Cortex) powinna być zbierana z dwuletnich roślin, wczesną wiosną, ze ściętych gałęzi. Zbieranie wprost z drzewa powoduje ich gnicie lub próchnienie, w rezultacie, czego roślina ginie. Korę należy naciąć w poprzek i wzdłuż. Po odłamaniu ma wygląd niepełnych rurek.
Korzeń (Radix) i kłącze (Rhizoma) zbiera się późną jesienią (po obumarciu części zielonych), jednak najczęściej wczesną wiosną, jeszcze przed wypuszczeniem przez roślinę liści, kiedy nagromadzone są w nich składniki o dużej wartości leczniczej.
Po wykopaniu należy surowiec dokładnie oczyścić z ziemi i drobnych korzeni, opłukać, niekiedy okorować lub pokroić do suszenia na mniejsze części.
Kwiat (Flos) Tą nazwą określany jest w zielarstwie surowiec składający się z pojedynczych kwiatów lub całych skupisk, tak zwanych kwiatostanów (Inflorescentia), albo też z samych koron kwiatowych, wyskubanych z kielicha. Kwiaty zbiera się w pełni rozkwitu (nigdy przekwitłe), gdy osiągają naturalne zabarwienie i normalną wielkość, przez cały okres kwitnienia. Kwiaty ujmujemy każdy osobno (palcami, wielkim i wskazującym), przechylamy i szybko pociągamy ku górze; kwiatostany – baldachy odcina się nożykami lub sekatorem. Kwiaty z drzew lub wysokich krzewów obrywamy często z obciętych uprzednio gałązek lub dużych gałęzi. Gdy surowcem zielarskim są same płatki kwiatowe, wówczas delikatnie je wyskubujemy i zsypujemy do koszyków.
Liść (Folium). Do zbierania nadają się tylko liście żywozielone (nie zżółkłe i nie stare), zdrowe bez uszkodzeń i plam (spowodowanych najczęściej przez pasożyty), gdy są już dobrze rozwinięte (z wyjątkiem liści brzozy, które zbiera się świeżo rozwinięte, pokryte żywicą), z ogonkami lub bez. Nie należy obrywać z roślin wszystkich liści, lecz najwyżej jedną trzecią, gdyż zbyt osłabiona – zginęłaby. Niekiedy możemy liście kosić, jeśli w miejscu zbioru występują masowo. Liście borówki brusznicy osmykujemy ze ściętych, wysuszonych pędów. Najlepszą porą zbioru liści jest czas przed zakwitnięciem rośliny.
Owoc (Fructus) i nasienie (Semen). Owoce zbieramy dojrzałe lub niedojrzałe, nigdy w stanie przejrzałym. Najlepszym okresem jest początek dojrzewania. Owoce mięsiste, np., berberysu lub borówki czarnej, zbiera się w dni suche i słoneczne (nie gniją i nie pleśnieją), natomiast owoce suche (popularnie nazywane nasionami), np. kminku, kopru i kolendry, zbieramy, na odwrót, w dni pochmurne i przed obeschnięciem rosy, ponieważ wówczas nie osypują się. Zazwyczaj ścinamy całe ziele lub wierzchołek, wiążemy w snopki i po wysuszeniu młócimy na podłożonych plandekach.
Ziele (Herba). Jest to nadziemna część rośliny. Zbiera się je prawie zawsze w okresie pełnego kwitnienia (wyjątek stanowi skrzyp), wybierając część górną, zieloną. Przy zbiorze całego ziela musimy zwracać uwagę, aby nie było ono zanieczyszczone chwastami, a zwłaszcza powojem. Rośliny o cienkich łodygach ucinamy tuż nad ziemią, z tych zaś, które mają łodygi grube, ścina się tylko wierzchołki. Nie należy ziela zrywać ręką, gdyż w ten sposób często wyrywa się całą roślinę z korzeniem.
- Babka zwyczajna (Plantago maior L.).
Surowiec: Liść (Folium Plantaginis).
Czas zbioru: maj, czerwiec, lipiec, sierpień. - Berberys zwyczajny (Berberis vulgaris L.).
Surowiec: Korzeń (Radix Berberidis).
Czas zbioru: wrzesień, październik.
Surowiec: Owoce (Fructus Berberidis).
Czas zbioru: wrzesień, październik. - Bez czarny (Sambucus nigra L.).
Surowiec: Kwiat (Flos Sambuci).
Czas zbioru: maj, czerwiec.
Surowiec: Owoce (Fructus Sambuci).
Czas zbioru: sierpień, wrzesień.